Rritja e Yield-eve, ekspertët i propozojnë Ministrisë së Financave përdorimin e Callable Bonds ose Variable Bonds për reduktimin e kostove të huamarrjes

Në këtë editorial, u bë një analizë e faktorëve që kanë sjellë rritjen e yield-eve të titujve të borxhit të qeversisë (bono dhe obligacione thesari) në tregun e brendshëm. Yield-i i një titulli borxhi nuk është asgjë tjetër vetëm se norma e kthimit që pret një subjekt nga investimi në këtë instrument financiar në një kohë të caktuar. Në ndryshim nga norma e kuponit e cila përgjithësisht është fikse, yield-i ndryshon dhe varion në kohë, bazuar kriteret e tregut.

 

Arsyeja për rritjen e Yield-eve të titujve të Qeverisë në vendin tonë ka ardhur kryesisht nga efekti i inflacionit, i cili solli edhe rritjen e normave të interesit. Megjithatë, thirrja e Kryeministrit dhe Ministrisë së Financave drejtuar publikut kursimtar për të investuar në bono thesari, e shoqëruar edhe nga reduktimi i kredisë bankare (për shkak të kostove më të larta), cka u përkthye në më shumë fonde të lira në dispozicion nga bankat për të marrë pjesë në ankandet që organizon Banka e Shqipërisë për titujt e borxhit që emeton Qeveria, solli një rënie të lehtë në formë korrektimi të yield-eve në muajin e fundit. Sa i pëket ecurisë së yeild-eve për vitin 2023, pritet një korrektim dhe një stabilizim i kurbës kryesisht për shkak të një normalizimi të kurbës së inflacionit si pasojë e ndërhyrjeve nga bankat qendrore, por edhe normalizimit të efekteve që ka patur mbi tregje lufta në Ukrahinë. Korrigjimi i yieldeve do të sjellë edhe një qetësi të aktorëve të tregut dhe normalizim të luhatshmërisë në tregjet e titujve përgjatë vitit 2023.

Pavarësisht nga sa më sipër, ekspertët evidentojnë faktin që normat e kreditimit të Qeverisë në publik mbeten ende në nivele mjaft të larta duke sjellë rritje të kostove për buxhetin e shtetit dhe kostot e shërbimit të borxhit. Për rrjedhojë z. Gjergji për herë të parë në debatin publik në Shqipëri sugjeron se ka ardhur koha që Ministria e Financave të marrë në konsideratë përdorimin e instrumentave të tjerë jo-tradicionale të huamarrjes të paktën në një periudhë afatshkurtër dhe afatmesme. Këto instrumente do të ulnin koston e huamarrjes dhe do të mundësonin Qeverisë që të ketë më pak kosto të shërbimit të borxhit në të ardhmen kur të stabilizohen normat e interesit. 

Më konkretisht ka ardhur koha që Minstria e Financave të marrë në konsideratë përdorimin e: 

1. Obligacioneve të Thirrshme (callable bonds), të cilat emetohen sot dhe i japin mundësinë emetuesit (Qeverisë në këtë rast), që kur ulet kurba e normave të interesit në periudhat vijuese, të ketë mundësi të marrë hua të re me norma më të ulëta dhe të paguajë para afatit të maturimit (të thërrasë mbrapsht) obligacionet e emetuara më parë me norma të larta. Kjo do t’i jepte mundësinë emetuesit që të përfitonte nga ulja e normave në të ardhmen e afërt dhe të mos paguante norma të larta për periudha të jata pasi do t’i rëndonin buxhetit.

2. Obligacione me Norma Variable (variable rate bonds), të cilat emetohen dhe kanë një kupon me interes variabël të lidhur me një indeks të caktuar (Tribor, Euribor etj.) Kjo do t’i jepte mundësinë emetuesit (Qeverisë në këtë rast), që kur ulet kurba e normave të interesit sic pritet, të paguajë më pak interesa dhe të ketë kosto borxhi më të ulët. Por duhet thënë që në rast të rritjes së normave të interesit, këto instrumente bëhen riskoze.

Nisur nga situata në tregun e brendshëm dhe niveli i yeild-eve, sugjerohet që këto dy instrumente të përdoren kryesisht për obligacionet e thesarit me maturim afatmesëm dhe afatgjatë 7 vjecare, 10 vjecare dhe 15 vjecare. Kjo sepse do ishte shumë e gabueshme dhe e kushtueshme që të merret hua afatgjatë (7-10-15 vite) me nivelin e lartë të normave aktuale të interesit.

 

Shembull Shpjegues:

Ka instrumente jo-tradiconale që mund të përdoren dhe që janë më fleksibël sepse i japin mundësine Qeverisë të paguajë më pak interesa (me taksat tona), atëherë kur të ulen normat e interesit. Pra për ta bërë më të thjeshtë, nëse në ditët e sotme një Obligacion 15 vjecar që emetohet nga Qeveria (duke marrë borxh nga publiku) me një normë interesi 9% në vit kupon (sepse në këtë nivel janë normat e tregut sot), domethënë që për të 15 vitet e ardhshme do vijojmë të paguajmë 9% nga Buxheti, edhe pse normat mund të kthehen përsëri në nivelin e 5-6%. Pra kostoja në buxhet do të jetë rreth 30% më e lartë me variantin e sotëm, krahasuar me variantin që propozohet. Sipas këtij varianti emetimi i një Obligacioni të Thirrshëm dmth që Qeveria shet/emeton sot një obligacion me kupon 9%, por nëse pas dy-tre vitesh normat ulen në 6%, atëherë Ministria e Financave shet/emeton një Obligacion tjetër 15 vjecar me kupon 6%, dhe me ato para që mbledh nga publiku, thërret obligacionin (sepse ky lloj instrumenti ia jep Emetuesit këtë të drejtë), u merr obligacionin qytetarëve nga dora u paguan principalin mbrapsht dhe e mbyll aty këtë transaksion. Pra nuk paguan kosto të larta 9% edhe për 12 vite të tjera. Me fjalë të tjera, një borxh me kosto 9% në vit e zëvendëson me një borxh me norma 6% në vit. Identik e njëjta llogjikë funksionon me Obligacionet me Norma Variable. Aty investitori merr një normë kuponi sipas termave të tregut, pra nëse niveli i interesave sot është 9% merr aq nëse pas dy vitesh bie në 6%. Aq merr investitori e aq paguan Qeveria. Që të dy këto janë instrumenta shumë fleksibël, të cilët mund ta lehtësojnë dukshëm koston e borxhit publik. 

Intervistoi: Monitor Brief

Folës: Artan Gjergji, Ekspert i Tregjeve Financiare