DREJTËSI DHE TENDERA – Rastet e abuzimeve korruptive

Megjithë hetimet e vazhdueshme, prokurimet publike ne Shqipëri vazhdojnë të shikohen me dyshim. Gjatë dy viteve të fundit gjykata antikorrupsion e apelit ka dënuar me vendim të formës së prerë për akuzën e shkeljes së barazisë në tendera 51 persona. Por ata që u përballën me gjykatën antikorrupsion i përkasin kryesisht pushtetit lokal dhe abuzimet e regjisturara nisin që nga tenderat e Ujësjellësit, pastrimit në territonin e bashkive e deri tek tenderat e shërbimit zjarrfikës. Funksionarë të lartë vijojnë ende në hetim. Përse janë dënuar më së shumti anëtarë të komisioneve të vlerësimit të ofertave?  

Në këtë pjesë të “31 Minuta” ekspertë të ndryshëm të jurispridencës japin këndvështrime te tyre në lidhje me zbatimin ose jo të procedurave ligjore e teknike, si dhe me hallkat ligjore ku ky proces dështon të identifikojë e më pas të mbajë përgjegjës zyrtarët e korruptuar dhe/apo urdhëruesit e tyre.

Ndërkohë, eksperti i ekonomisë z. Artan Gjergji hedh dritë në drejtim të efekteve financiare dhe metodave të përdorura për të abuzuar financiarisht në kurriz të buxhetit të shtetit dhe taksave të qytetarëve.

Abuzimet me përgatitjen e Termave të Referencës

Ashtu sic evidentojnë edhe koleget juristë, fituesit e tenderave publikë paracaktohen në favor të kompanive të caktuara. Por si e bëjnë këtë? Sipas z. Artan Gjergji, një element të rëndësishëm në procesin e abuzimit me tenderat është faza e para-tenderimit, ose sic njihet ndryshe procesi i hartimit të Termave të Referencës (TORs), ku përcaktohen kritere specifike që duhet te plotësojnë si produkti/shërbimi publik që po tenderohet, ashtu edhe subjektet që duhet të marrin pjesë në garë. Këto Terma Reference, hartohen në mënyrë të tille që të jenë shume të detajuara e me specifikime të vecanta, në mënyrë të tillë që të skualifikojnë apo dekurajojnë pjesën më të madhe të kompanive të interesuara. Kështu procedura përfundon vetëm me palën e “parazgjedhur” si aplikuese apo në rastet më të sofistikuara, marrin pjesë edhe “konkurrentë” fiktivë, të cilët hyjnë në garë me “bekimin” e palës së përzgjedhur, por duke paraqitur oferta aspak konkurrenciale, e jo në pak raste, edhe pa oferta financiare (buxhet zero).

Shtesat e Kontratave një formë abuzimi e përdorur gjerësisht

Për shkak se në proceset e tenderimit i jepet një peshë e madhe specifike pikëve të vlerësimit që u përkasin kostove më të ulëta për buxhetin (me justifikimin e kursimit), subjektet e “para-zgjerdhura” fituese, tregohen të zgjuara dhe paraqesin oferta financiare të ulëta në mënyrë që të kenë sa më pak kontestime – thotë eksperti Artan Gjergji. Kështu, marrin prioritet në përzgjedhjen e fituesit duke ua bërë më “të lehtë” procesin Komisionit të Vlerësimit të Ofertave (KVO), por edhe duke shmangur plotësisht procesin e lodhshëm (për ta) të ankimimit të konkurrentëve. Por në këtë rast abuzimi vijon më vonë. Pasi kanë kaluar një kohë të rëndësishme të zbatimit të projektit, subjektet “fituese”, papritmazi rrisin pretendimet për kosto shtesë duke dhënë argumente e raporte nga më të ndryshme që kontratave të para u duhen bërë anekse shtese, të cilat prodhojnë efekte financiare të konsiderueshme. Kjo formë e kontratave shtesë – thotë z. Gjergji, është një mënyrë e zgjuar për të përfituar sa më shumë nga buxheti i shtetit në heshtje dhe në mënyrë abuzive, pa qenë e nevojshme të bien në sy të organeve ligjzbatuese. E përgjegjësia kryesore bie mbi entet prokuruese të cilat u miratojnë pa tender kontratat shtesë me buxhete shtesë duke rritur në mënyrë drastike kostot finale të projekteve”.

Kliko per te pare short video: https://www.youtube.com/clip/UgkxeCUjaJ_MgDbBejqlFTqVy_PM5DYNmcOh  

 

Raportet e KLSH, një burim i madh informacioni për abuzimet me tenderat publikë

Kontrolli i Lartëi Shtetit është i vetmi institucion gardian publik, i cili vijon me konsistencë analizimin, evidentimin dhe raportimin e shkeljeve financiare dhe abuzimeve me buxhetin e shtetit që ndodhin në administratën publike. Një pjesë e konsiderueshme e këtyre raportimeve, sidomos ato që përbëjnë vepra penale, proceduhen pranë organeve ligjzbatuese, por për fat të keq, shumë pak herë merren në konsideratë, apo më keq akoma në mënyrë selektive hyjnë në lupën abuzive dhe korruptive të policisë, prokurorise e më tej gjykatave. Këtë ambiguitet e ndihmon edhe fakti që raportet e KLSH nuk kanë efekt zbatues dhe detyrues për administratën publike, por mbten thjesht konstatuese. U përket organeve të drejtësishë që të marrin hapat pasues për të ndjekur në rrugë ligjore këto abuzime me buxhetin e shtetit.

Kliko per te pare short video: https://www.youtube.com/clip/Ugkx1zp7MLqcB7MhTDNIkzBnPcTBXTVa_qKg

Nëse Drejtësia e Re do të kishte vullnetin institucional për të vënë para përgjegjësisë dhe drejtësisë abuzuesit me tenderat apo me fondet publike, padyshim që raportet e KLSH kanë një burim mëse të mjaftueshëm informacioni dhe provash për t’u përdorur si pikënisje për hetime më të thelluara.

Shenim:

Ky vëzhgim është realizuar në kuadër të Programit #31Minuta, një bashkëpunim mes televizionin A2 – CNN Affiliate dhe Albanian Center for Quality Journalism me mbështetjen e U.S. Embassy-Tirana. Per te pare emisionin e plote, klikoni ketu: https://www.youtube.com/watch?v=b5xdgxkZvBc